Safeguarding human rights in European financial regulation
HRIF.EU roept banken op om anti-witwaskoers fundamenteel te wijzigen en de menselijke maat terug te brengen in het betalingsverkeer
Vorige week heeft de vaste Kamercommissie voor Financiën besloten om het wetsvoorstel ‘plan van aanpak witwassen’ als controversieel te beschouwen. Met een nieuw parlement en een nieuwe coalitie in het verschiet, zal dit wetsvoorstel opnieuw worden beoordeeld. Voor de stichting Human Rights in Finance . EU (HRIF.EU) is dit dan ook hét moment om banken en de Nederlandse Vereniging van Banken een nieuw toekomstperspectief voor te houden, gericht op het respecteren van de grondrechten en het terugbrengen van de menselijke maat in het betalingsverkeer.
De Stichting Human Rights in Finance.EU ondersteunt het voorstel van DNB van harte en dringt aan op een snelle verandering van de verouderde koers rond melding ongebruikelijke transacties. Nederland is een van de weinige landen in Europa die alles wat als ongebruikelijk wordt beschouwd wil melden, en vaak zelfs meer dan wat de antiwitwaswet voorschrijft. Daarin worden grondrechten onnodig geschonden.
Deze overmatige controle leidt al jarenlang tot tal van problemen en knelpunten in het bank- en betaalsysteem, en dat wordt duidelijk geïllustreerd in een uitzending van het programma Radar, in februari 2023, waarin voorzitter van HRIF.EU ook zijn inzichten deelde. Dit is hét moment voor een nieuwe aanpak.
Hoe kan het anders?
In de brief aan de NVB/banken adviseert de stichting Human Rights in Finance . EU vier veranderingen die ertoe bijdragen dat de Europese regels, Nederlandse jurisprudentie en de mensenrechten voortaan wél beter worden gerespecteerd:
alleen nog melden van verdachte transacties: Banken kunnen direct overstappen op het melden van alleen transacties die als subjectief verdacht worden beschouwd, en ze laten de bestaande manier van melden van ongebruikelijke transacties, zowel objectief als subjectief, vallen. Dit gebeurt omdat dit niet verplicht is door Europa en De Nederlandsche Bank (DNB) ook heeft aangegeven dat het efficiënter kan en mag.
stopzetten van Transactiemonitoring Nederland: banken zetten de samenwerking rond transactiemonitoring Nederland stop en ontmantelen de huidige opgezette gezamenlijke massasurveillance, nu zowel op nationaal als internationaal niveau duidelijk is dat de verwerking hiervan onrechtmatig zal zijn,
erkenning van feitelijk recht op zakelijke betaalrekening: banken leggen zich neer bij de feitelijke en juridische realiteit dat zonder bankrekening een bedrijf niet kan bestaan. HRIF.EU raadt hen aan het recht op een zakelijke betaalrekening niet langer juridisch te bevechten maar bij het Ministerie van Financiën te vragen om dit recht ook voor bedrijven/organisaties op passende manier wettelijk te verankeren,
verwijderen van ongeldige contractsclausules: Banken kunnen bepalingen die in strijd zijn met redelijkheid, het burgerlijk wetboek en de mensenrechten, waaronder privacy, de veronderstelling van onschuld, vrijheid van ondernemen en het recht op een eerlijk proces, uit de huidige Algemene Bankvoorwaarden schrappen.
Beste en meest rendabele (marketing) campagne ooit !
Alle kosten en energie die bespaard wordt door overmatige controle kan prima benut worden om juist alle zakelijke organisaties en bedrijven toegang te geven tot het betalingsverkeer. De stichting houdt de banken dan ook voor dat opvolgen van de adviezen commercieel en kostentechnisch één van de beste marketing acties van banken zal zijn, die alom positief ontvangen zal worden door de samenleving en uitstekend aansluit bij de bankierseed.
U wilde het vertrouwen terugwinnen van de samenleving. En u heeft nu die enorm grote kans. Commercieel, juridisch en in termen van vertrouwen. U kunt de bankierseed inhoud en vleugels geven.
De Stichting HRIF.EU vindt het daarbij moeilijk te begrijpen waarom banken, als de toezichthouder zo duidelijk in de krant zegt dat het witwasmeldingensysteem wel een tandje minder mag, tóch doorgaan met een overmatig controlesysteem dat hen naar eigen zeggen miljarden euro’s kost. Als die andere aanpak nu die vele miljoenen of miljarden aan kosten bespaart en ook nog eens het einde betekent van het doorgaand schenden van mensenrechten, waarop is het dan nog wachten?
Inbreukprocedure Europese Commissie als katalysator
Omdat een eerdere open brief aan de NVB/banken om de koers te wijzigen slechts beperkt effect sorteerde, heeft de Stichting twee weken geleden bij de Europese Commissie formeel aangekaart dat we in Nederland op een aantal punten onrechtmatig verder gaan dan de Europese regels voorschrijven. Andere marktpartijen dan banken hebben deze maand namelijk via een juridische procedure het gelijk van de rechter hierover aan hun kant gekregen. Nederlandse rechtsregels zijn hierdoor buiten werking gesteld wegens strijd met de Europese wet.
Ditzelfde kan en dient ook te geschieden voor de meldsystematiek rond ongebruikelijke en verdachte transacties. Voor zover banken niet nu zélf pro-actief de kans grijpen om het efficiënter en rechtmatiger te doen, heeft de Stichting er alle vertrouwen in dat de Europese Commissie de inbreukprocedure zal benutten om te zorgen dat Nederland in de pas gaat lopen met Europa en daarbij de grondrechten van de klanten beter zal respecteren. Maar ideaal gesproken doen de banken dit uit zichzelf en daar was de brief van Human Rights in Finance.EU ook op gericht.
Zonder fundamentele koerswijziging banken verworden de zogeheten NVB risico-standaarden tot een overmatige, kostbare en onrechtmatige laag van privaat toezicht
In de brief wordt ook uitgelegd dat zonder de voorgestelde koerswijziging naar een juridisch kader dat rechtvaardiger is, de sectorstandaarden die de NVB ontwikkelt voor een evenwichtigere rol als poortwachter in het betalingsverkeer, verkeerd kunnen uitpakken. De standaarden gaan dan onverhoopt mogelijk tóch gebruikt worden als stok achter de deur om de betaalrekening van klanten op te heffen, de transacties niet uit te voeren en door te gaan met melden van ongebruikelijke in plaats van verdachte transacties.
Dat er ‘afstemming’ van die standaarden zou hebben plaatsgevonden met sectoren is een prima uitgangspunt. De civielrechtelijke realiteit blijft er echter één waarin de juridische uitgangspunten bij die werkwijze onrechtmatig en overmatig is en gekleurd door een onevenwichtige machtsrelatie van banken ten opzichte van hun klanten. De stichting benoemt daarom expliciet dat in haar ogen de banken bij geschillen over betalingsverkeer, de bancaire relatie en contractvoorwaarden geen beroep op die standaarden kan doen. Ze zijn eenzijdig geconcipieerd, niet in werkelijke contractsvrijheid tot stand gekomen en kunnen in de praktijk uitmonden tot een extra laag privaat toezicht in het betalingsverkeer, waar geen wettelijke basis voor is:
…desalniettemin blijft de figuur van ronde tafels en consultatie rond de totstandkoming van de NVB-sectorstandaarden geschieden vanuit een machts-onevenwicht en foutieve juridische premisses. Hierdoor wordt de werkelijke ‘instemming/afstemming’ met sectoren bij die standaarden juridisch inhoudsloos. Wij willen dat, ter vermijding van toekomstige schade voor burgers en bedrijven, nadrukkelijk zo optekenen en vastleggen.
Koerswijziging leidt ook tot betere marktwerking !
Een voordeel van de koerswijziging door banken zou zijn dat de markt voor betalingsverkeer beter gaat functioneren. Banken gaan niet langer bij elke klant een juridisch gevecht aan omdat ze bezorgd zijn voor boete’s rond ongebruikelijke transacties en stoppen ook met de herhaalde pogingen om klanten te offboarden waar een luchtje, risico of verkeerde nationaliteit aan zit. De realiteit van dit moment is helaas – en de stichting hoort hiervan schrijnende verhalen – dat het gedrag van banken ver voorbij de menselijke maat is. Klanten worden als verdachten benaderd en veel klanten passen het gedrag aan om niet het slachtoffer te worden van discriminatie op nationaliteit/herkomst.
Een voorbeeld: een klant heeft de hele tijd discussies met zijn bank omdat de bank het gebruiksprofiel van de klant, met veel contant geld niet aanstaat. Dat de klant vanuit een verleden als vluchteling en het land van herkomst daarin een bewuste keuze en eigen risico-afweging maakt wordt maar met moeite geaccepteerd. De klant gaat op zoek naar een extra bank en wordt daar bevraagd op zijn profiel. Als blijkt dat de klant een kind heeft dat veel medische zorg nodig zal hebben wordt door de bank gesteld dat dit in de weg kan staan van het openen van een bankrekening, onder verwijzing naar de medische zorg cowboys en de suggestie dat dan sprake zou kunnen zijn van meewerken aan witwassen.
Het stoppen van overbodige handelingen zal naar alle waarschijnlijkheid de kosten van betalingsverkeer beïnvloeden. Op dit moment worden de kosten van de buitensporige controles op zakelijke klanten op een vergelijkbare manier in rekening gebracht. Een verschuiving naar het toekomstige Europese model van melden van verdachte transacties zou echter aanzienlijke kostenbesparingen mogelijk maken. Bovendien zouden klanten dan niet langer opdraaien voor de onnodig hoge bancaire kosten.
Zullen we na de verkiezingen die nieuwe start maken?
Ter conclusie: wat Human Rights in Finance.EU betreft vormen de nieuwe verkiezingen en de opmaat naar het nieuwe kabinet een goed moment voor banken om de koerswijziging vorm te geven. Het bespaart het Ministerie, banken, toezichthouders, klanten en alle belangenorganisaties en politici heel veel tijd en energie. En we brengen dan eindelijk de menselijke maat weer terug in het betalingsverkeer.
Meer weten? Kijk in deze video vanaf 1:35:00 naar deze presentatie van onze voorzitter over monitoring en mensenrechten in het betalingsverkeer en op 2.00:00 de discussie over ongebruikelijke en verdachte transacties.
