Onze stichting, Human Rights in Finance (EU) dankt zijn ontstaan en oorsprong aan de inspirerende voorbeelden die worden gegeven door leidende denkers, professionals, belangenvertegenwoordigers en politici, die laten zien hoe je grondrechten kunt bevechten en onrecht kunt rechtzetten. Denk internationaal bijvoorbeeld aan de voorvechters op het gebied van privacy, zoals Max Schrems. Maar ook nationaal zijn er voorbeelden te over.
Met groot respect en bewondering was in Nederland te zien hoe Eva González Pérez, de advocate, haar tanden in het kindertoeslagenschandaal zette en hoe Renske Leijten dit ongekend onrecht in de politiek, met andere parlementariërs, verder momentum gaf. De energie en het doorzettingsvermogen die beiden hebben laten zien dwingen veel respect af. En zijn een blijvende inspiratie om het goede te doen.
Tegelijk: vaak zijn er ook professionals achter de schermen die al lang en breed aan de bel hebben getrokken, maar door hun ambtelijke organisatie in een hoekje weggezet worden. Omdat ze opschrijven wat juridisch en onder de grondrechten correct is, maar politiek en op het Ministerie even een ongewenste uitkomst. Ze hadden moeten schrijven 1+1=3 maar vertikken het en blijven wijzen op de juiste uitkomst: 1+1=2.
Eén van die professionals, de interne jurist die achter de schermen bij het Ministerie opschreef dat de werkwijze kindertoeslagenaffaire grondrechtelijk helemaal fout zat, is mevrouw Palmen-Schrangen. Zij is inmiddels lid van de partij Nieuw Sociaal Contract en hield afgelopen week haar maidenspeech in de Tweede Kamer. Dat is de allereerste woordvoering door nieuwe leden van de Tweede Kamer: een bijzonder moment.
De speech bevat een verwoording van het belang van grondrechten in de democratie die zo treffend en raak is dat we die hieronder citeren, zodat iedereen zich die goed tot zich kan laten doordringen:
Wet en recht blijven verbonden door een verankering van grondrechten rechtsbeginselen als afdwingbare en daarmee gewaarborgde ethiek. Het democratisch rechtsstatelijke ethos vraagt om houding en gedrag die de democratische rechtsstaat faciliteert. De roep om menselijke maat en maatwerk echoot steeds harder door onze rechtsstaat: eerst de mens, dan de regel en pas dan de organisatie.
Mw. Mr. S.T.P.H. S. Palmen-Schrangen, 18 januari 2024, maidenspeech in Tweede Kamer
Het uiteindelijke doel van een democratische rechtsstaat is het beschermen van mensen tegen willekeurige overheidsbemoeienis. Dat kan alleen wanneer besluiten uitlegbaar, navolgbaar en transparant zijn. Pas dan kunnen macht en tegenmacht werken en mensen meedoen in de samenleving.