Vandaag publiceert de Nederlande orde van advocaten haar analyse over het rechtsstatelijk gehalte van de diverse politieke partijen. Waar er in 2012 maar twee partijen waren die zich niet aan de rechtsstaat-regels hielden is het beeld nu omgedraaid. Er zijn nog drie a vier partijen over die zich wél aan de spelregels van de rechtsstaat houden (GroenLinks–PvdA, Partij voor de Dieren, Volt en BIJ1).
Dit grootschalig knabbelen aan c.q. afbreken van de mensenrechten is kenmerkend. Want het gaat om meer dan de rechtsstaat bij de verkiezingen. Het gaat vooral ook om de vraag of we met zijn allen blijven vinden dat je een samenleving moet inrichten op grond van het zoeken naar richting bij gedeelde feiten en met respect voor de machteloze. Want dat is wat we in de democratie doen.
Daartegenover staat de al langer blijkende politieke trend dat democratie en feiten er eigenlijk niet toe doen en het vooral gaat om die te ontkennen en het publiek en politici onwaarheden in het gezicht te slingeren om te proberen de meeste stemmen en macht te halen. In dat model wordt niet de dialoog met de tegenstander gezocht maar de confrontatie. En de vraag wat al dat machtsvertoon betekent voor de machteloze wordt dan helemaal niet meer gesteld.
Als reflectie en wellicht steun rond de keuze die u te maken heeft, leggen we onze kijkwijze hieronder vast.
Gedeelde werkelijkheid als sleutel voor rechtsstaat en democratie
Onze samenleving is in de kern gebaseerd op het principe dat we vanuit een gedeelde blik op de werkelijkheid/feiten komen tot evenwichtig samen-leven. De weging van de feiten kan soms verschillend zijn, maar de feiten op zich worden niet ontkend. Die kijkwijze en verhouding, intersubjectiviteit genoemd, relateert mensen aan elkaar en borgt een menselijke maat. Als je open staat voor feiten bekommer je je ook om de situatie van minderheden of pechvogels, die mogelijk geraakt worden door de verkeerde uitkomsten van beleid of politiek.
Die gedeelde werkelijkheid is ook de basis van onze rechtsspraak. We wegen en bespreken feiten, analyseren, bieden ruimte voor hoger beroep en correctie en er is toegang tot het recht. Vervolgens spreekt de rechter recht en bepaalt welke feiten als feit een basis kunnen zijn voor een afweging over de rechtmatigheid van handelen van mensen in de samenleving. Dus ons leven en handelen én erkennen van een gedeelde werkelijkheid is hét fundament voor onze samenleving en de basis voor de rechtsstaat.
Gedeelde werkelijkheid als stemadvies en sleutel voor democratie
We kunnen denken dat deze verkiezingen gaan over zorg, migratie, big-tech of allerlei andere issues die op tv te zien zijn. Wie anders kijkt of wíl kijken, zou ook kunnen kijken naar de vraag: welke partijen willen oprecht meedoen in de politiek, met gedeelde waarden en een gemeenschappelijke blik op de werkelijkheid, en welke partijen doen dat niet.
De ervaring van de afgelopen 2 jaar leerde dat een ‘rechtsstatelijke verklaring’ van een kabinet gewoon een schaamlap is die geen inhoud heeft. Als we moeten afspreken met elkaar dat we ons aan de rechtsstaat houden weet je één ding zeker: dat gaat dan dus niet gebeuren. En zo’n afspraak is overbodig, want we hebben al die mensenrechtenverdragen al getekend.
In dat licht bezien is opmerkelijk dat sommige politieke partijen onder het mom van ‘we moeten het land besturen’ bereid lijken te zijn samen te werken met partijen in een coalitie die de rechtsstaat niet goed gezind zijn en het principe van respectvol debatteren en gedeelde feiten al lang geleden verlaten hebben. Klein lichtpuntje was hier Volt, die in de campagne weigerde te debatteren (zie hun website) met een partij die de feiten rond klimaatverandering weigert te erkennen. Hun terechte conclusie is dat debat dan geen zin heeft.
Keuze-advies HRIF.EU: kijk ook naar het gedrag
HRIF.EU is een apolitieke organisatie. Wat wij belangrijk vinden is mensenrechten, ongeacht de vraag of je boef, burger, bedrijf of buitenlander bent. Iedereen kan op elk moment een onverwachte en soms ongerechtvaardigde inbreuk op zijn rechten krijgen, gediscrimineerd worden, geld kwijt raken, gemonitord worden en al die onrechtmatige inbreuken zijn we tegen. Wie je ook bent.
En je stemrecht is ook een mensenrecht. Dus oefen dat recht vooral ook uit. In ons artikel van juni noemden we als dingen waar je op kunt letten bij het beoordelen van partijen en hun programma’s:
- Rechtsstatelijkheid: check de daden en wantrouw de woorden
- Over AI en big tech: menselijke maat – niet het algoritme – moet bepalend zijn
- Geopolitieke realiteit: loskomen van de Amerikaanse leiband en FATF
- Wiens poortwachter willen we zijn: die voor de VS of voor Europese mensenrechten?
Het moge duidelijk zijn welke partijen het meest aansluiten bij ons gedachtengoed. Maar je stem is je stem dus kies wat je wilt.
Weet wat je doet en welk gedrag je beloont als je stemt
Eén ding willen we wel meegeven. Je stem is in zekere zin ook een beloning voor een partij. Een beloning die macht geeft en een richting mede bepaalt. Bedenk goed welk gedrag je beloont als je kiest voor de partijen die buiten de lijntjes van de rechtsstaat kleuren of die zelfs hele verdragen willen opzeggen.
Dat zijn eigenlijk ook altijd de partijen die zich niet interesseren voor gedeelde feiten, die pers, wetenschap en media onzin vinden, die een beeld en filmpje/quote belangrijker vinden dan gezamenlijk gesprek en die uitoefenen van macht (ongeacht of het uitvoerbaar is) belangrijker vinden dan opkomen voor machtelozen.
En bedenk: je kunt op dit moment misschien nog wel in de veilige zone zitten, op een dag gaat de onverschillige machtsuitoefening van de armpje-drukkers ook jou misschien wel raken. En wil je dat soort omgang met elkaar belonen?
Denk daaraan, maar bovenal: kies wat jij denkt en wat jij wil!