HRIF.EU beschermt mensenrechten in de financiële sector en bij allerlei soorten transacties. Daarbij richten we ons sinds 2019 op het complexe deelterrein van financiële en anti-witwasregelgeving. Die regels perken namelijk de mensenrechten onnodig in en veroorzaken veel schade. Denk aan een transactie die geblokkeerd en onderzocht moet worden, omdat je achternaam iets te exotisch is. Of omdat je uit Duitsland een 200 euro biljet kreeg dat je wilt afstorten. Of omdat niet alleen jouw rekening wordt geblokkeerd maar ook die van familieleden, als gevolg van onderzoek door de bank.
Maar onze kijkwijze is breder. Het gaat ons om economisch transactieverkeer, dus niet alleen de financiële kant van transacties. Aan de financiële transactie gaat namelijk een menselijke handeling (koop, verkoop van diensten en goederen) vooraf. En zowel de economische als de financiële transactie moet gevrijwaard moet blijven van onrechtmatige inbreuken op de mensenrechten. Dat proces is al langer gaande en om daarin effectief mensenrechten te beschermen, juist ook voor die groepen en mensen die geen stem en niet de detail-expertise hiervoor hebben, zijn we opgericht.
Luister je liever dan dat je verder leest? Dan kun je bij deze podcast van BNR Cryptocast van 19 maart 2024 goed terecht. Onze voorzitter, Simon Lelieveldt, vertelt hierin over de achtergrond bij de stichting en de lopende acties, met name gericht op een meer menselijke maat in het betalingsverkeer.
HRIF.EU is actief sinds 2019.
De daadwerkelijke start van HRIF.EU gaat terug tot de publicatie van een belangrijk proefschrift door Carolin Kaiser. De dissertatie heet: Privacy- en identiteitskwesties in financiële transacties: De evenredigheid van de Europese anti-witwaswetgeving. Te zien is hierin dat de Europese anti-witwas richtlijnen in feite in strijd zijn met fundamentele mensenrechten. De auteur onderbouwt dat die witwas-richtlijn door het Europees Hof van Justitie, op grond van eerdere uitspraken, zou kunnen worden geannuleerd en vernietigd.
De dissertatie was voor één van de oprichters van HRIF.EU, Simon Lelieveldt een startsein voor een grotere betrokkenheid op mensenrechten. Zo was hij in 2019 ghostwriter van de brief van Privacy First en Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland aan het Nederlandse Ministerie van Financiën. Hierin werd Minister Hoekstra gevraagd om geen regels goed te keuren die leiden tot de wijdverbreide export van persoonsgegevens.
Nederlandse realiteit: eerst mensenrechten schenden en dan pas herstellen
Wie de afgelopen jaren rondkijkt wat er in Nederland gebeurt, herkent dat zowel overheid als bedrijfsleven weinig ophebben met mensenrechten. Zo is het voor banken veruit goedkoper om de privacy te schenden dan om de wetgeving inzake anti-witwassen te schenden. Dus de aandacht voor privacy blijft dan beperkt.
Maar ook overheden lijken zich er niet echt druk om te maken. De grootste boete, 3,7 miljoen euro, die ooit is opgelegd door de Autoriteit Persoonsgegevens was voor de Belastingdienst. Dit was een boete voor het onrechtmatig verzamelen/opslaan van ‘fraudedata’. Op de tweede plaats staat dan met 2,75 miljoen euro ….. weer de belastingdienst. Ditmaal wegens discriminatie op nationaliteit en etnisch profileren in het kindertoeslagschandaal. Dat leidde uiteindelijk ook tot het aftreden van de Nederlandse regering.
We zien dus bedrijven en overheden niet aarzelen om het motto ‘move fast and break things’ toe te passen. Ze schenden -beuwst of onbewust – vitale mensenrechten. Een herstel komt er pas als een formele autoriteit of rechter ingrijpt. En dat gebeurt pas als belangengroepen of politiek zich hiervoor inspannen. Maar dan nog kan het herstel jaren duren, zoals te zien is bij het kindertoeslagenschandaal en de gaswinning Groningen.
De rechter moet eraan te pas komen om de mensenrechten-inbreuk te corrigeren
Een goed voorbeeld van zo’n reparatiemechanisme via de wet is ook te vinden in de Nederlandse context. In 2020 heeft een Nederlandse rechtbank uitspraak gedaan in de zaak over het Systeem Risico Indicatie (SyRI). De rechtbank oordeelde dat de SyRI-wetgeving onwettig is omdat deze niet voldoet aan het hoger mensenrecht op privacy. Dus schrapte de rechter de Nederlandse wet omdat deze in strijd was met de eisen uit internationale verdragen.
HRIF.EU wil schade door schendingen van mensenrechten voorkomen, minimaliseren en gecompenseerd zien
Idealiter voorkomt onze stichting, Human RIghts in Finance (EU), schendingen van mensenrechten in het financieel verkeer voordat de schade is aangericht. We schrijven brieven, position papers, delen onze expertise en roepen op om mensenrechten te respecteren. Maar de realiteit laat zien dat er misschien niet altijd een luisterend oor is hiervoor. Daarom voegt HRIF.EU administratieve procedures en juridische procedures toe aan haar arsenaal van activiteiten. Zo proberen we een prikkelstructuur te maken waarin partijen ook economisch worden gemotiveerd rekening te houden met mensenrechten.
Onze specialistische expertise helpt ons om hierbij juridische en procedurele mogelijkheden te gebruiken die soms over het hoofd worden gezien. Zo hebben we eind vorig jaar met een melding onder het tuchtrecht de topfunctionarissen van Nederlandse banken bevraagd op hun morele verantwoordelijkheid voor het beleid van hun bedrijven. En in februari 2024 is de Nederlandse Autoriteit Consument en Markt gevraagd om de onbillijke Algemene Bankvoorwaarden te vernietigen. We volgden hierbij een Europees voorbeeld rond een rechtszaak in Duitsland over de datahonger van Facebook.
Netwerkorganisatie met kennis over hoe het wél netjes moet en kan
We zijn een kleine stichting die als netwerkorganisatie verbonden is met een veelheid aan belanghebbenden en kennisdragers/juridische experts. Denk hierbij aan geestverwante organisaties als Privacy First, Bits of Freedom. Of denk aan belangenverenigingen voor goede doelen, vrijwilligers, anti-discriminatie-organisaties en brancheorganisaties van ‘hoog risico-sectoren’ als bitcoinbedrijven. Juist deze samenwerking laat zien dat het in de financiële sector niet alleen misgaat bij schending van privacy, maar bij meer mensenrechten. Het gaat ook om zaken als etnisch profileren en het te snel/breed blokkeren van het recht op eigendom/de toegang tot eigen geld).
Acties vanuit kennis over hoe het wél netjes moet en kan
Voor de duidelijkheid. We zijn geen organisatie die vanaf de zijlijn staat te roepen dat iets niet deugt, zonder een oplossing te hebben. We zijn namelijk geen buitenstaanders maar zelf actief in de financiële sector als regelgevende deskundigen. We houden vakmatig de rechtspraak en regelgeving bij. Maar met ruim dertig jaar ervaring hebben we inmiddels wel onze naïviteit over het Nederlands poldermodel verloren.
De afgelopen tien jaar werd namelijk wel duidelijk dat bij mensenrechten vooral de rechter aan zet is om die te beschermen. Want de regelgever, bedrijven, toezichthouders en overheid kunnen op dit punt nog wel eens een steentje laten vallen. En wij weten inmiddels hoe, met WOO-verzoeken, consultaties, procedures en volhouding stappen kunnen zetten om toezichthouders en bedrijven ertoe te brengen om de mensenrechten te respecteren.
Maar het allerliefst beginnen we bij het begin. Zou de wereld niet veel mooier zijn als meer breed het de financiële sector beseft dat respect voor mensenrechten gewoon onderdeel van digitale duurzaamheid is? Wie aan ESG-beleid doet, ontkomt er niet aan om ook te onderzoeken hoe in eigen land, bij eigen klant, de mensenrechten worden gerespecteerd. Lees hierover ook dit interview met onze voorzitter over digitale duurzaamheid.
Kunnen we HRIF.EU ook steunen op de één of andere manier?
Ja, natuurlijk! Alle hulp is welkom!
Dit jaar, 2024, zetten we eerst de acties op poten en daarna is er meer tijd voor de verdere ontwikkeling van onze organisatie. Wie ons financieel wil steunen kan dat doen op rekeningnummer: NL94 TRIO 0320 7857 85, tnv Human Rights in Finance(EU) te Amsterdam.
Ook kunt u ons ondersteunen door voorbeelden te leveren van schendingen van de mensenrechten in de financiële sector en door onze blogs/nieuws te delen. Alle beetjes helpen en wij stellen dat zeer op prijs.
Waar en wanneer stopt de stichting eigenlijk ?
Ons werk gaat eindigen bij de opheffing van de stichting. Dat is een moment waar we nu al naar uitkijken. Want het zou het moment zijn waarop we het in Europa normaal vinden om voorafgaand aan automatisering, het opstellen van wetgeving en invoeren van artificiële intelligente een goede human rights assessment te doen. Als iedereen daarin een beetje mee wil werken, zullen we met alle plezier de uitnodigingen gaan sturen voor ons opheffingsfeest.