De stichting Human Rights in Finance.EU (HRIF.EU) heeft de Nationale Ombudsman deze week verzocht (zie deze brandbrief) om krachtig op te treden tegen het weigeren van contante betalingen door overheidsdiensten, met name de Belastingdienst, en tegen de steeds moeilijkere toegang tot bankrekeningen voor burgers en ondernemers.
De stichting benadrukt dat zowel contant geld als een betaalrekening geen privilege mogen zijn, maar een fundamenteel recht dat voor iedereen toegankelijk moet blijven. Zie ook ons eerdere artikel hierover en onze reactie op het wetsvoorstel voor Chartaal geld (waar u, als u het leest, ziet dat we heel diep gaan om alle argumenten te onderbouwen).
Onterecht stopzetten maatwerkafspraak contante betaling door belastingdienst
HRIF.EU steunt in haar brief een ondernemer uit Zuid-Nederland die jarenlang haar belastingen contant kon betalen op basis van een maatwerkafspraak met de Belastingdienst. Eind 2024 werd deze afspraak echter zonder duidelijke motivering beëindigd. Dit gebeurde ondanks het feit dat contant geld wettig betaalmiddel is en eerdere adviezen van zowel de Ombudsman als de Europese Centrale Bank expliciet stellen dat overheden contant geld niet mogen weigeren. De ondernemer heeft inmiddels een aparte klacht hierover ingediend bij de Ombudsman en HRIF.EU steunt deze bij de klacht.
Structureel probleem in het betalingsverkeer
Op 6 februari 2023 boden we al aan de Tweede Kamer met 10 andere organisaties en namens 15.000 bankklanten een petitie aan over de problemen in het betalingsverkeer: de overmatige monitoring en het speuren naar ongebruikelijke transacties in plaats van verdachte. De financiële sector is hierdoor onnodig in de rol van informele politie-agent gedrukt en gedraagt zich ook zo, met allerlei vormen van eigenrichting. Door de norm ‘ongebruikelijkheid’ en overmatige beleidsinzet op anti-witwassen worden onder het mom van poortwachter-schap, bankrekeningen stilgezet, allerlei privé-gegevens opgevraagd en het gebruik van cash ontmoedigd. Ook wordt er feitelijk gediscrimineerd op nationaliteit.
We kunnen zien dat:
- steeds meer overheidsdiensten en banken contant geld weigeren of het gebruik ervan onnodig moeilijk maken en van allerlei voorwaarden voorzien,
- de toegang tot een betaalrekening en het vrij gebruik van contant geld dreigt te verschuiven van een recht naar een voorrecht,
- burgers en ondernemers preventief digitaal worden gefouilleerd met massa-surveillance en daarbij ook worden gediscrimineerd gestigmatiseerd: op basis van onduidelijke risico’s, vaak onder het mom van witwasbestrijding
- het zogeheten Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) een partijdige positie inneemt waarin ze allerlei grondrechtschendingen onder het mom van witwasbestrijding a priori accepteert. Overheidsorganen in het MOB weigeren, ondanks hun wettige opdracht, op te komen voor grondrechten als: het recht op privé-leven, het recht op vrije beroeps-uitoefening, het recht om niet onnodig gediscrimineerd/gesurveilleerd te worden en niet bij voorbaat al als verdacht gezien te worden en het recht om over je eigen geld te kunnen beschikken.
Wij vinden deze ontwikkeling schadelijk voor de rechtsstaat en ondermijnt het de grondrechten van burgers en ondernemers. Iedereen heeft vrije en onbelemmerde toegang tot zorg en scholing nodig en moet de gelegenheid hebben om contant te kunnen betalen. Er moet je niet de hele tijd een blokkade boven het hoofd hangen, een indeling in risicoprofiel, of het idee dat je morgen de rekening kwijt kan zijn.
Gebruik van contant geld en een betaalrekening zijn onvoorwaardelijke en universele diensten
In deze wereld die steeds digitaler wordt, moeten we zorgen dat iedereen erbij hoort. Sommige mensen kunnen niet mee en alleen al voor die mensen moeten we goed en breed gebruik van contant geld regelen. Zonder dat ze dan als mogelijke criminelen beschouwd worden. Voor wie een betaalrekening wil/heeft moet het gebruik onvoorwaardelijk zijn. Het geeft geen pas om de rekening op te zeggen vanwege vermoedens van strafrechtelijkheid. De spelrgel is hierbij dat we overtredingen en misdaden via het strafrecht bestrijden, niet via het intrekken van diensten door particuliere instellingen als banken.
HRIF.EU wijst de Nationale Ombudsman op de urgentie van dit probleem en roept op om:
1-de lokale Belastingdienst aanmoedigt om de door haar gemaakte maatwerkafspraak voor contante betaling te doen respecteren: afspraak is immers afspraak,
2- nog eens een keer de eerdere beleidsmatige uitspraak te herbevestigen dat naast gemeentes ook belastingdiensten de plicht hebben om contant geld zélf aan de balie te accepteren
3- heel kritisch te volgen wat er nu in regelgeving aan bergen van uitzonderingen via lagere regels (Algemene Maatregelen van Bestuur) wordt geschreven waardoor contant geld en betaalrekeningen feitelijk niet een recht zijn, maar een privilege worden voor wie zich goed gedraagt
4- kritisch te kijken naar de rol en functie van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) en die van aanbodgedreven marktregisseur (met Financien, NVB en DNB die het spel bepalen) om te vormen tot een open, echt inclusief overleg, waarin goede marktwerking, het belang van burgers en bedrijven centraal staat. In lijn hiermee zou dan het Ministerie van Economische Zaken en de Autoriteit Consument & Markt (ACM) een hoofdrol moeten krijgen.
Contant geld en een betaalrekening zijn geen privilege,” aldus HRIF.EU. “Ze zijn een fundament van de rechtsstaat.
Download hier de hele oproep van HRIF.EU aan de Nationale Ombudsman
Steun ons werk en doneer!
HRIF.EU beschermt mensenrechten in de financiële sector op basis van de EU grondrechten-catalogus. Betalingsverkeer en contant geld zien wij als universele diensten die iedereen moet kunnen afnemen. Met dit soort briefings en procedures dragen wij constructief bij aan relevante maatschappelijke discussies. Als u onze acties op dit thema waardeert, overweeg dan ons werk te steunen. Uw bijdrage (zie onze bankrekeninggegevens onderaan het scherm) helpt ons de mensenrechten in de Europese financiële sector te kunnen blijven beschermen.